Polarisatie in de maatschappij

Met de verkiezingen in aantocht en de toenemende spanningen in de maatschappij, is het extra van belang dat rechters zorgvuldig waken over onze rechtsstaat, zo stelt Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak. In een steeds verder polariserende wereld, waarin iedereen een mening heeft, is het voor rechters extra van belang dat zij onafhankelijk en onpartijdig zijn. Maar wat houdt de rechtsstaat in Nederland eigenlijk in? En welke elementen liggen eraan ten grondslag? In dit blog leest u meer over de rechtsstaat, de rechtspraak in Nederland en waarom deze zo belangrijk zijn.

De Nederlandse rechtsstaat: wat houdt dat eigenlijk in?

Om de praktijken van absolute vorsten tegen te gaan en overheidsmacht aan banden te leggen, is de rechtsstaatgedachte ontwikkeld. De macht in een dergelijke staat wordt beperkt door het recht. Burgers worden beschermd tegen de macht van de staat door wetten en onafhankelijke rechters dienen de wetten te volgen. Zijn er situaties waarin wetten geschonden worden, dan kan een rechter sancties opleggen, die tevens wettelijk zijn geregeld. Vanuit deze gedachte wordt willekeur uitgesloten en zijn zekerheid en gelijkheid belangrijke waarden.

Belangrijke elementen van de rechtsstaat

Er zijn een aantal belangrijke elementen die onze rechtsstaat vormgeven, waaronder:

• Legaliteitsbeginsel: voorkomt dat met terugwerkende kracht regels worden opgelegd
• Rechtsregel: een algemene bepaling die een bindende werking heeft in het recht
• Scheiding der machten: de staat is opgedeeld in organen die elkaar controleren
• Grondrechten: fundamentele rechten van burgers tegenover staat en tussen burgers
• Onafhankelijke rechtspraak: rechters dienen onafhankelijk en onpartijdig te zijn

Door deze elementen heerst er een evenwicht tussen een teveel en een tekort aan regels. In een rechtsstaat kunnen de aangenomen wetten de inhoudelijke kritiek toets doorstaan.

Omarm onze democratie

Zoals hierboven al is besproken, staat volgens sommigen de Nederlandse democratische rechtsstaat momenteel onder druk. Polarisatie, angst voor terreur, minderheden en een kelderend vertrouwen in de politiek zorgen ervoor dat onze democratie kwetsbaar is geworden. Er staan populisten op die roepen dat de rechtsstaat overbodig is. Het is echter goed om ons te beseffen, lerend van de geschiedenis, dat we onze democratie dienen te omarmen en een goede balans moeten vinden tussen macht en het gevaar dat diezelfde macht met zich mee kan brengen, wanneer zij misbruikt wordt.

Tagged: Juridisch, Nederland, Rechtspraak, Rechtsstaat